Penalty nemen vroeg of laat beslissen.
Een kolkend stadion, de druk de beslissing op je schoen te hebben, een penalty nemen is en blijft een fenomeen op zich. Naar de optimale strafschop is het nodige onderzoek gedaan. Statistieken spreken boekdelen heet het dan, maar is het in werkelijkheid wel zo programmeerbaar? Laten we eens kijken naar de beleving van de persoon die vanaf de stip aanlegt.
Hersenhelftdominantie.
Allemaal hebben we een linker- en een rechterhersenhelft, waarbij de ene helft dominant is aan de andere. Action Type maakt in dit opzicht een onderscheid tussen Judgers (J) en Perceivers (P).
Het begrip Judger staat voor dominantie van de linkerhersenhelft. Deze hersenhelft kenmerkt zich door convergente processen en werkt tijdgerelateerd. Mensen met een voorkeur voor J willen controle houden en vinden innerlijke rust door zaken vroegtijdig af te ronden. Met die natuurlijke drang om vroeg te beslissen treden ze ook een strafschop tegemoet, ze hebben ruimschoots van te voren bepaald hoe ze de trap vanaf elfmeter gaan nemen en naar welke hoek de bal gaat.
Voor Perceivers werkt het anders. Varend op het kompas van zijn dominante rechterhersenhelft durft iemand met een voorkeur voor P te wachten op nieuwe informatie, die mogelijk de kans op een positieve uitkomst vergroot. De rechterhersenhelft werkt via divergente processen, is ruimtegeoriënteerd en er in getraind om tegen de tijdslimiet te improviseren. Je kent ze wel, de strafschopspecialisten die wachten tot de keeper een hoek kiest en de bal dan schijnbaar achteloos de andere kant op schuiven.
Voor- en nadelen.
Voor een strafschopnemer is het beter zijn voorkeuren niet te verloochenen. Het is niet voor niets dat Johan Neeskens zijn hard ingeschoten penalty’s onafhankelijk van de bewegingen van de keeper nam, een Judger beslist vooraf. Hij voelt zich niet thuis in het wachten en open laten van opties. Bovendien staat de J in het zien voor een smalle focus, van nature richten ze zich nauwkeurig op één punt.
Een nadeel van vroeg beslissen is dat al in de aanloop enigszins verraden wordt waar de bal naar toe gaat. Vandaar ook dat deze zuiver en hard ingeschoten moet worden. Judgers trainen dat bij voorkeur in een proces van herhalingen, waarbij de strafschop met steeds meer technische zekerheid nauwkeurig wordt genomen. De vraag is echter wat levert dit op als spanning een grotere rol gaat spelen.
Een Perceiver kent van nature een brede focus. Hij bundelt voor het zien zijn aandacht niet op één punt maar richt deze globaal op een groter vlak. De bewegingen die hij in dat vlak registreert worden onbewust meegenomen in de keuze uit de beschikbare opties.
De wijze waarop Ronald Koeman zijn strafschoppen nam is een indicatie dat we met een Perceiver te maken hebben. Uiterst koelbloedig durfde hij te wachten, zonder dat de twijfel toesloeg. Want in dat laatste schuilt het gevaar voor Perceivers, als de twijfel toeslaat ontstaat er door een ietwat ingehouden voorbereiding van de trap een slap aftreksel van wat een onberispelijk ingeschoten penalty zou moeten worden.
Dat Koeman een voorkeur voor P heeft blijkt ook in zijn trainerschap. Hij kiest van nature voor een wat lossere benadering waarin de spelers binnen geboden vrijheden zelf hun verantwoordelijkheden in moeten vullen. Vergelijk dit eens met de werkwijze van voetbalcoaches met J-voorkeur, zoals Louis van Gaal en Gertjan Verbeek, die veel meer vanuit een strakke organisatie en discipline starten.
Het element spanning.
Terug naar de penalty. Het zijn niet alleen strafschopnemers die een voorkeur voor vroeg- of laat beslissen etaleren, ook keepers doen dat. Onderzoek wijst uit dat de plaatsing van het standbeen van de schutter belangrijke informatie over de richting van het schot in zich herbergt. Durft de doelman tot dat moment te wachten of gaat hij al eerder naar een hoek.
In dit spel doen spanning en stress vreemde dingen met mensen. Zodra de spanning het overneemt zien we dat in eerste instantie de beide buitenste letters van het Action Type zich omkeren. In onze context betekent het dat een Judger als vroegbeslisser zal gaan twijfelen om alsnog een andere optie te kiezen en dat de Perceiver als laatbeslisser toch snel wil afronden. Veel meer dan deze korte uitleg spreken de woorden van Ronald Koeman en de bijbehorende beelden van de EK’88. Ronald geeft in het interview aan dat de strafschop in de halve finale tegen Duitsland voor hem toch een andere lading had als andere keren waarin hij van elfmeter mocht aanleggen.
Het is een mooi voorbeeld van een Perceiver die onder druk tegen zijn natuur in kiest voor vroeg beslissen. Maar hoeveel spelers beheersen deze switch? Het idee dat cruciale strafschoppen nemen niet trainbaar is, delen wij niet. Action Type kent o.a. focus- en regressietraining om ook onder druk adequaat te blijven presteren. Overigens geldt dit niet alleen voor voetbal, maar voor alle sporten.